Publikacije

Originalna
publikacija

Ovogodišnje izdanje publikacije o strukturalnim indikatorima za nadgledanje sistema obrazovanja i osposobljavanja u Evropi u školskoj/akademskoj 2021/2022 godini analizira više od 20 ključnih strukturnih indikatora obrazovne politike u četiri oblasti:

• obrazovanje i briga u ranom djetinjstvu,
• postignuće u osnovnim vještinama,
• rano napuštanje obrazovanja i obuke i
• visoko obrazovanje.

Dodatno daje kratak pregled glavnih reformi od početka školske/akademske 2014/15 godine u ovim oblastima politike. Dio informacija koji se tiču zemalja Evropske unije također je uključen u monitoring obrazovanja i obuke 2021.

Ažuriranje strukturnih pokazatelja za 2021 pokriva sve države članice EU, kao i Bosnu i Hercegovinu, Island, Lihtenštajn, Crnu Goru, Sjevernu Makedoniju, Norvešku, Srbiju i Tursku.

Originalna
publikacija

Ova publikacija pruža sažete informacije o trajanju obaveznog obrazovanja i obuke u 39 evropskih obrazovnih sistema koji pokrivaju 37 zemalja koje učestvuju u programu Erasmus+ EU (27 država članica EU, Albanija, Bosna i Hercegovina, Švicarska, Island, Lihtenštajn, Crna Gora, Sjeverna Makedonija, Norveška, Srbija i Turska).

Detaljne informacije o strukturama obrazovnih sistema u različitim državama dostupne su u Strukturi evropskih obrazovnih sistema za 2021/22 godinu – Šematski dijagrami

Obavezno obrazovanje počinje na početku osnovnog obrazovanja (ISCED nivo 1) ili na kraju predškolskog obrazovanja (ISCED nivo 0). Pohađanje barem posljednje godine predškolskog obrazovanja (ISCED nivo 0) je obavezno u većini obrazovnih sistema. Francuska i Mađarska izvještavaju o najranijoj početnoj dobi za obavezno obrazovanje (3 godine). Nasuprot tome, u Estoniji i Hrvatskoj obavezno obrazovanje počinje sa 7 godina.

Puno radno vrijeme obaveznog obrazovanja i obuke, kako je definisano u ovoj publikaciji, odnosi se na period redovnog obrazovanja i obuke koji je obavezan za sve studente. Ovaj period je regulisan zakonom i često je određen uzrastom učenika. Obično se obavezno stalno obrazovanje i osposobljavanje odvija u obrazovnim ustanovama i školama. Međutim, u nekim obrazovnim sistemima određeni programi obaveznog obrazovanja i osposobljavanja mogu kombinovati vanredne školske i vanredne kurseve na radnom mjestu (dualni sistem). U takvim slučajevima učenici se ocjenjuju za posao koji obavljaju na oba mjesta (na radnom mjestu i u školi). U nekim zemljama, pod određenim uslovima, obavezno obrazovanje i obuka može se pružiti kod kuće.

U nešto manje od polovine evropskih obrazovnih sistema, redovno obavezno obrazovanje i obuka traju od 10 do 11 godina i završava se sa 15-16 godina. U Holandiji studenti u dobi od 16 godina koji nemaju stečenu osnovnu kvalifikaciju (Startkwalificatie) moraju nastaviti svoje obrazovanje i osposobljavanje dok ne navrše 18 godina ili steknu višu opštu srednju školu (HAVO) ili pred-univerzitetsku (VWO) ili VET (najmanje MBO 2) diploma. U osam obrazovnih sistema (Estonija, Poljska, Slovenija, Albanija, Bosna i Hercegovina, Lihtenštajn, Crna Gora i Srbija) trajanje redovnog obaveznog obrazovanja i obuke je 9 godina.

Obrazovanje i osposobljavanje je obavezno više od 11 godina u 12 obrazovnih sistema. U Luksemburgu, Portugalu, Rumunjskoj, Finskoj i Turskoj trajanje redovnog obaveznog obrazovanja i osposobljavanja je 12 godina, dok je u Belgiji (tri zajednice) i Mađarskoj 13 godina pohađanja obavezno za sve studente. U Francuskoj su od septembra 2020. još dvije godine obuke postale obavezne u dobi od 16 do 18 godina, ali su prihvatljivi različiti oblici obuke, zbog čega mladi ostaju u nekoj vrsti obrazovanja i osposobljavanja 15 godina (vidi za svaku državu beleške). U Njemačkoj trajanje obaveznog obrazovanja varira između pokrajina: iznosi 12 godina u 12 zemalja i 13 godina u 4 zemlje. U Sjevernoj Makedoniji trajanje varira između 11 i 13 godina, ovisno o programu koji se prati tokom višeg srednjeg obrazovanja (vidi bilješke za pojedine zemlje).

U svim zemljama period obaveznog obrazovanja i obuke sa punim radnim vremenom uključuje najmanje nivo osnovnog i nižeg srednjeg obrazovanja (nivoi ISCED 1 i 2). U nekim zemljama takođe sadrži jedan ili više razreda višeg srednjeg obrazovanja (ISCED nivo 3). U dva obrazovna sistema (Austrija i Poljska) redovno obavezno obrazovanje i osposobljavanje prati dodatno obavezno vanredno obrazovanje i osposobljavanje.

Originalna
publikacija

Između različitih evropskih država postoje značajne razlike u zakonskim platama za učitelje koji započinju svoju nastavničku profesiju. Bruto zakonske početne plate mogu se kretati od oko 5.000 do više od 80.000 eura godišnje, ovisno o zemlji.

Mogućnost povećanja plata tokom karijere značajno varira. U zavisnosti od zemlje, početne plate mogu se povećati tokom nastavničke karijere za bilo šta od 12 % (u Turskoj) do 116 % (u Portugalu). Prosječan broj godina potrebnih za dostizanje vrha raspona plata kreće se od 12 godina u Danskoj do 42 godine u Mađarskoj. U Irskoj, Holandiji i Poljskoj zakonske početne plate nastavnika mogu se povećati za više od 60 % u prvih 15 godina radnog staža, a još više u narednim godinama.

Između školskih 2018/19 i 2019/20 godine, nastavnicima su povećane plate u većini obrazovnih sistema, ali su povećanja plata uopšteno bila skromna ili indeksno povezana s inflacijom.

U četvrtini obrazovnih sistema početne plate nastavnika (prilagođene inflaciji) ostale su iste ili manje između 2014/15 i 2019/20 školske godine. Nasuprot tome, najveći porast u posljednjih pet godina može se naći u nekoliko zemalja centralne i istočne Evrope (Bugarska, Češka, Estonija, Letonija, Litvanija, Slovačka i Rumunija), te na Islandu i u Srbiji.

Stvarni nivo plata snažno je povezan sa bruto domaćim proizvodom (BDP) po glavi stanovnika zemlje, tj. što je veći BDP po stanovniku, veća je i prosječna godišnja plata. Prosječne stvarne plate su ispod BDP -a po glavi stanovnika u svim ili većini obrazovnih nivoa u gotovo četvrtini evropskih obrazovnih sistema, uključujući Češku, Estoniju, Irsku, Latviju (osim na višim srednjim nivoima), Mađarsku, Slovačku, Švedsku, Island (osim na višem sekundarnom nivou) i Norveškoj. U prosjeku nastavnici predškolskog odgoja i obrazovanja zarađuju manje, a nastavnici viših razreda uopšteno zarađuju više.

Školski direktori se često plaćaju na drugačijoj skali plata od nastavnika, a njihove plate imaju tendenciju da se povećavaju sa veličinom škole. Osim toga, njihove odgovornosti i iskustvo rezultiraju značajnim razlikama u platama u većini obrazovnih sistema.

Originalna
publikacija

Ova publikacija pruža sažete informacije o trajanju obaveznog obrazovanja u 43 evropska obrazovna sistema koja pokrivaju 38 država koje učestvuju u EU-ovom programu Erasmus + (27 država članica EU, Velika Britanija, Albanija, Bosna i Hercegovina, Švicarska, Island, Lihtenštajn, Crna Gora, Sjeverna Makedonija, Norveška, Srbija i Turska). U većini evropskih država obavezno obrazovanje započinje početkom osnovnog obrazovanje (ISCED nivo 1), često u dobi od 6 godina. Međutim, pohađanje barem zadnje godine predškolskog obrazovanja (ISCED nivo 0) obavezno je u 19 država. U ovom  Izvještaju otkićemo da u je u Francuskoj i Mađarskoj najranija početna dob za započinjanje obaveznog obrazovanja 3 godine. Suprotno tome, u Estoniji i Hrvatskoj, obavezno obrazovanje započinje u dobi od 7 godina. Cjelodnevno obavezno obrazovanje, kako je definisano u ovoj publikaciji, odnosi se na period redovnog izvođenja nastave koje je obavezno za sve učenike. To je period koji je regulisan zakonom i često određen dobom učenika. Obično se redovno obavezno obrazovanje/obuka pruža u okviru osnovne škole. Međutim, u nekim državama određeni obavezni programi obrazovanja/osposobljavanja mogu kombinovati  izvođenje nastave sa skraćenim radnim vremenom u školi sa izvođenjem nastave na radnom mjestu tj. u kući (dvostruki sistem). U takvim slučajevima učenici se ocjenjuju za postignute rezultate  koji ostvaruju na oba mjesta (radno mjesto tj kuća i škola). U nekim zemljama, pod određenim uslovima, kompletno  obavezno obrazovanje može biti ostvareno od kuće. U nešto više od polovine evropskih obrazovnih sistema trajenje redovnog obveznog obrazovanja/osposobljavanja je 10-11 godina i završava u dobi od 15-16 godina, osim u Rumuniji gdje je dob za završetak osnovnog obaveznog obrazovanja 17 godina. U Holandiji, učenici u dobi od 16 godina koji nisu stekli osnovnu kvalifikaciju (Startkwalificatie) moraju nastaviti školovanje/osposobljavanje dok ne napune 18 godina ili steknu višu opštu srednju školu (HAVO) ili preduniverzitet (VWO) ili VET (najmanje MBO 2) diploma. U osam obrazovnih sistema (Estonija, Poljska, Slovenija, Albanija, Bosna i Hercegovina, Lihtenštajn, Crna Gora i Srbija), trajanje redovnog obaveznog obrazovanje je 9 godina. Osnovno obrazovanje u trajanju od 11 godina je obavezno  u 11 obrazovnih sistema. U Luksemburgu, Portugalu, Velikoj Britaniji (Sjeverna Irska) i Turskoj, trajanje obaveznog osnovnog obrazovanja/ osposobljavanje je 12 godina, dok je u Belgiji (tri zajednice), Francuskoj i Mađarskoj 13 godina.

Originalna
publikacija

Između različitih evropskih država postoje značajne razlike u zakonskim platama za učitelje koji započinju svoju nastavničku profesiju. Bruto zakonske početne plate mogu se kretati od oko 5.000 do više od 80.000 eura godišnje, ovisno o zemlji.

U dvanaest država svi učitelji početnici imaju jednaku zakonsku platu bez obzira na obrazovni stepen na kojem predaju. U ostalim državama postoje razlike u platama između različitih nivoa obrazovanja, uglavnom povezane s razlikama u minimalnim kvalifikacionim zahtjevima.

U otprilike polovini obrazovnih sistema učitelji dobivaju novčanu naknadu za daljni nastavak formalnih kvalifikacije, te  se mogu pozicionirati na viši nivo plate, tj. steći veći platni  koeficijent, ostvarivati  veće bodovima na ljestvici plata, ostvarivati dodatni staž ili dobiti naknadu.

Postoje značajne razlike u iznosu i vremenu povećanja plate povezane s radnim stažem. Ovisno o državi, početne plate mogu se tokom učiteljske karijere povećati za sve od 12% do 116%. Prosječni broj godina potrebnih za dosezanje maksimalne plate kreće se od 6 godina u Velikoj Britaniji (Škotska) do 42 godine u Mađarskoj. U Irskoj, Holandiji i Poljskoj zakonske početne plate učiteljima mogu se povećati za više od 60% u prvih petnaest godina radnog staža, a čak i više u sljedećim godinama.

U 2018/19 školskoj godini učiteljima je povećana obavezna plata u većini obrazovnih sistema, ali povećanja plata uglavnom su bila skromna ili su najčešće bila povezana sa godišnjom rastom  inflacije. U Grčkoj, Luksemburgu, Portugalu, Albaniji, Bosni i Hercegovini, Švicarskoj, Lihtenštajnu i Crnoj Gori jedva da je došlo do promjena u visini obavezne plate u odnosu na 2017/18 školsku godinu.

Suprotno tome, Bugarska, Češka, Estonija, Latvija, Litva, Mađarska, Rumunija i Slovačka nastavile su s implementacijom mjera uvedenih prethodnih godina za poboljšanje plata učiteljima. Zapravo, navedene države imaju  najvećim rast početnih plata (prilagođenih inflaciji) u posljednje četiri godine u EU. Od 2014/15 školske godine početne plate prilagođene inflaciji također su se znatno povećale u Irskoj, Malti i Švedskoj.

Stvarni nivo plate snažno je povezan s drušvenim bruto proizvodom po stanovniku zemlje (GDP Per capita), odnosno što je veći GDP per capita, to je veća prosječna godišnja plata. U prosjeku učitelji predškolskog uzrasta obično zarađuju manje, a učitelji viših razreda srednje škole uglavnom više.

Direktori škola često su plaćeni po drugačijoj ljestvici plata u odnosu na učitelje, a njihove plate obično rastu s veličinom škole. U većini obrazovnih sistema postoje značajne razlike u platama među direktorima škola, u zavisnosti od veličine škole ili nekim drugim karakteristikama samih škola, te nekim drugim karakteristikama  direktora škola, poput iskustva koje posjeduju i/ili odgovornosti samih direktora.

Originalna
publikacija

Obrazovanje može igrati važnu ulogu u postizanju pravičnijih i sveobuhvatnijih evropskih društava. Da bi se to postiglo, obrazovni sistemi moraju biti pravedniji, osiguravajući da svi mladi ljudi mogu razvijati svoje talente i ostvariti svoj puni potencijal. Međutim, socijalno-ekonomska pozadina i dalje je snažna odrednica postignuća  učenika tj. rezultata koji sami učenici postižu za vrijeme svog obrazovanja u školama. Kako dizajn obrazovnih sistema utiče na obrazovne nejednakosti?

Na osnovu 42 evropska obrazovna sistema, ovaj „Eurydice-ov“ izvještaj istražuje ovu temu i identifikuje politike i strukture povezane s višim nivoima pravičnosti u postignućima učenika. To čini na temelju međunarodnih anketa za ocjenjivanje učenika, poput PISA, PIRLS i TIMSS. Izvještaj ispituje sljedeće komponente obrazovnog sistema:

• Učestvovanje u obrazovanju te brigu u ranom djetinjstvu,
• Finansiranje škola,
• Diferencijacija i tipovi škola,
• Izbor škole,
• Upisne politike,
• Sistemi praćenja,
• Ponavljanje razreda,
• Autonomija škole,
• Školska odgovornost,
• Podrška školama u nepovoljnom položaju,
• Podrška učenicima s niskim uspjehom i mogućnost učenja.